Irving Penn, fotograaf
Pagina voor het laatst aangepast op 16 september 2024.
Irving Penn fotograaf (1917-2009)
Bron: SAAM
Kunst en commercie
De combinatie tussen kunst en commercie die door Penns carrière slingert, daagt onze gebruikelijke definities van beide gebieden uit. Kunstkwesties (het nastreven van een bepaalde esthetische standaard) en reclame (het creëren van verlangen) zijn onderwerpen die gewoonlijk als antithetisch worden beschouwd. Met beide rekening houdend, heeft Irving Penn zijn carriére bijna een halve eeuw langs complexe en soms mysterieuze lijnen vormgegeven.
Gratie en vertrouwen
Penns fotografie is vooral bekend via tijdschriften; zijn eerste foto's waren voor de afgedrukte pagina, niet voor de fotografische afdruk. Dankzij de invloeden en middelen en de sponsors (na 1943 hoofdzakelijk Condé Nast) heeft hij portretten gemaakt van enkele van de belangrijkste kunstenaars van deze eeuw en heeft hij de mooiste vrouwen gefotografeerd, gekleed door de meest onderscheidende couturiers. Ze hebben ook fotografische excursies mogelijk gemaakt naar plaatsen als Marokko, Peru en Nieuw-Guinea, ver verwijderd van de modehoofdsteden. Zijn stilleven composities gekenmerkt door een geometrische zuiverheid of stillevens van hergebruikt afval werden geposeerd in een studio die was ingericht met licht en met achtergronden die misschien ook hadden kunnen voldoen aan de eisen van een goed georganiseerde advertentie voor parfum of cosmetica. De onderlinge verbanden tussen kunst en reclame in Penns werk zijn begrijpelijk. Hoe hij erin slaagt tegelijkertijd zoveel te bereiken is opmerkelijk. Dat hij met gratie en vertrouwen zijn persoonlijke visie door zo'n enorm bereik weeft, is zijn zeldzaam talent.
Harper's Bazaar
Naar eigen zeggen belandde Penn bijna per ongeluk in de commerciële kunstwereld van New York na zijn ontwerpstudie aan de Philadelphia Museum school of Industrial Art. Daar deed hij eind jaren dertig grafisch werk i.o.v. zijn voormalige leraar, een ex-keizerlijke Russische cavalerist, Alexey Brodovitch, voor Harpar's Bazaar. Na een korte periode als reclamemanager voor Saks Fifth Avenue in 1940, een baan die hij erfde van Brodovitch, trok hij zich terug in Mexico om een jaar te gaan schilderen.
Schilderstijl
In 1943 lokte art director Alexander Liberman hem als assistent naar Vogue. Daar leerde hij hoe een 8x10 inch technische camera te gebruiken en werd zijn eerste kleurenafbeelding op de omslag van het tijdschrift Vogue gepubliceerd. Penn demonstreerde het vermogen om schilderachtige afbeeldingen te maken die ook een passend geboel van het verkochte product konden overbrengen. Tijdens zijn relatie met Vogue en Liberman, die gezamenlijk werkgever, beschermheer en medewerker van hem zouden worden, ontwikkelde Penn een persoonlijke fotografische stijl die even sterk en persoonlijk was als een schilderstijl, van een medium waarvan de natuurlijke neiging is om de persoonlijk stempel van de fotograaf te verdoezelen en te verdunnen.
Minimum aan uiterlijk vertoon
Alsof het een perfectie mix van portret en stilleven was, bleken Penns modefoto's zijn eerste succes te zijn. Penn gaf zijn modellen een karakter dat gebonden leek aan een ideale vorm, en regisseerde hun poses met een minimum aan uiterlijk vertoon in metaforische ontwerpen. Zonder twijfel waren Penns interpretaties van de kunst van de couturier anders dan eerdere representaties van de mode. De revolutionaire fotoreeks die Penn van de Parijse collecties uit 1950 voor Vogue maakte, zorgde voor een hele nieuwe kijk op hoe toekomstige modefoto's zouden worden beschouwd.
Abstracte schilders
Penn verwierp gecompliceerde opstellingen en composities voor zijn modefotografie en plaatste zijn modellen in plaats daarvan tegen een vaak effen achtergrond waardoor elk gevoel van ruimte of schaal verloren gingen, waardoor het onderwerp mode voor zichzelf sprak. Penn, die nu op één lijn zat met de nieuwe Amerikaanse abstracte schilders (in 1950 had Vogue werk van zowel Jackson Pollock als Mark Rothko geïllustreerd) probeerde zijn onderwerpen te isoleren van culturele associaties uit de vooroorlogse jaren. In zijn foto's gaf het effect van natuurlijk licht werkelijkheid aan spaarzame en kunstmatige situaties; licht omlijnde elke naad van een jurk, en de textuur van de stof en de omtrek van de kledingstukken werden van het grootste belang. Een gebaar met een lange zwarte handschoen kan de ruimte op een pagina choreograferen en definiëren.
Culturele identiteit
Net zoals zijn modefoto's vaker portretten zijn dan beschrijvingen van de nieuwste stijlen, ontdoen zijn portretten uit die periode zich van alle dan heersende gangbare verwachtingen, om zijn peroonlijke stijl te kunnen presenteren. Toen hij eind jaren veertig voor Vogue werkte, eerst in new York en daarna in Europa, kon Penn eind jaren veertig veel leden van de ouder wordende of verbannen radicale artistieke en intellectuele elite fotograferen. Degenen die de oorlog in Europa hadden overleefd waren misschien minder bekend bij een gretig Amerikaans publiek dat op zoek was naar culturele identiteit, maar daarom niet minder intrigerend. Salvador Dali, Marcel Duchamp, Max Ernst, André Derain, Pablo Picasso: onstuimig en exotisch. Ze zorgden voor de juiste mix van stijlvolle creativiteit die een modieus publiek aansprak. De details die Penn in zijn beelden combineert met bijvoorbeeld electriciteitskabels, of met de randen van naadloze achtergronden, of de mysterieuze substantie van het noorderlicht, dienen als metaforen voor de noodzakelijkerwijs schaarse ateliers van artistieke daklozen.
Geschreven door: Merry A. Foresta en William F. Stap: Irving Penn: Master Images, de collecties van het National Museum of American Art en de National Portrait gallery (Washington DC: Smithsonian Institution press, 1990)
Irving penn is geboren in 1917 in Plainfield, New Jersey en overleden in 2009 in New York City, New York.
Irving Penn fotograaf (1917-2009)
Bron: SAAM
Lees meer over
"Als ik er maar lang genoeg naar kijk,
kan ik door alles geobsedeerd raken.
Dat is de vloek van fotograaf zijn."
Irving Penn, fotograaf (1917-2009)
Ludwig van Hooren is lid van Dutch Photographers (DuPho), platform GKf, Federation of European Photographers (FEP), Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) en Canon Professional Services (CPS), en staat ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel in Breda. Op alle werkzaamheden zijn de Algemene Leverings- en Betalingsvoorwaarden van toepassing.
Ludwig van Hooren Vakfotografie privacyverklaring
Terug naar in het kort